شب یلدا تان به خوشی

با درود به تمامی عزیزان , شب یلدای خوب و خوشی را براتون آرزو می کنم.امیدوارم که در کنار خوانواده و عززانتان ساعات خوشی از شب نشینی شب یلدا را سپری کنید.
----------------------------------
شب یلدای خب و خوشی شومره آرزو کونم و امید وارم کی در کنار شیمی خوانواده ساعات خوشی به شب نشینی بگذره.
موفق بیبید و سر فراز

امانم انسانیم(درد دیل - شعر گیلکی)

من و تو اگه دیل به دریا نزنیم

بدیل دوکونیم و هیچ فریاد نزنیم

جه ترس امی سرا لحاف جیر جزنیم

چوتو وا به امی سر چی آموندره جا گب بزنیم

بسه هر چی امرا بوگفتیدی , خلایق هر چی لایق

بیا تا ا طوفانی دریا مئن , تاودیم  امی قایق

بیا تا واگو بو کونیم , فرار نوکونیم جه حقایق

تا دشت و دمن ایوارده پور ببه جه شقایق

من و تو اگه کی امان نیبیم

چوتو تانیم جه دست نامردمان در امان بیبیم

تا به کی وا ا منجلاب مئن دست و پا بزنیم

بینیشینیم ودو تا دستی امی سر مئن بزنیم

جورا گیر تی سرا و فاندر تی دور و برا

فاندر امی زاکان  آینده و روزگارا

به امید انکی بعد زمستان ایوراده بیدینیم  بهارا

 نئسیم به امید دیگران, تا بوکونید چاره امی کارا

گوشنه نیشته ایم و آسمان فادریمی

جه چی و جه کی اینتظار معجزه داریمی

ان همه سال بس نیئه , د آخه جه چی ترسیمی

 د آخه امانم انسانیم و حق حیات داریمی
---------------------------------------
جه : دامون گیلک پور

ترا کونم بهانه (درد دیل - شعر گیلکی)

پرا گیرم به آسمان و ترا کونم بهانه
تا بزنه می سینه مئن , ایوارده عشق جوانه

رنگ شادی فوکونم تابلوی زندگی یا
عاشقا بم سرا گیرم ایوارده بندگی یا

د وقته کی واشکوفه ,  هر چی سرخ گوله
دیله گبا نیشتاوسته  , هچین نگم قبوله

یاد بیگیرم جه پروانه , عاشقی راه و رسما
رو بو کونم به آسمان , داد بزنم تی ایسما

چاره نارم جزء تی چوم انتظاری
باران بی ریا بیبی و جه آسمان بباری

دریا بیگیره آرام و شبان ببه مهتابی
خورشید مشرق بیبی و به می طرف دتابی

دیلا به دریا زنم تی واسی  بم روانه
هر کی وابرسه مگه عاشقی , ترا کونم بهانه
------------------------------------------
جه :دامون گیلک پور

پورم جه ایجگره (درد دیل - شعر گیلکی)

تی سر چی بامو !؟

کی تی جنگلان د سر سبز نیئید

تی رو باران د تمیز و شاداب نیئید

تی شهرانه در و دیواره جا غم واره

من تی بی کسی واسی ای گیلان پورم جه ایجگره

تی سر چی بامو !؟

جه تو همه فرار بو کودید و آواره اید

تو کی تی وارانه جا نشاسی دیل کندن

جه تی قشنگی و سر سبزی نشاسی دورا بوستن

تی سفیدروده خاطراتا نشاسی فراموشا کودن

من تی سادگی واسی ای گیلان پورم جه ایجگره

تی سر چی بامو!؟

چره بهاره موقع  تی بول بولان د نخانیدی

چره  تابستانان تی خالی داران  د گول ناریدی

چره تی پونل پائیزان د رنگ و وارنگ نیئه

چره زمستانان تی نما کومان د خالیه

من تی بی زبانی واسی ای گیلان پورم جه ایجگره

تی سر چی بامو!؟

چره تی بجاران د تازه بکاشته توم ناره

چره تی چایی باغان  د خالیه و چایی چین ناره

چره تی روباران د کاسه کولی و سیاه کولی و ماهی سفید ناره

من تی دئن و گب نزئن واسی ای گیلان پورم جه ایجگره

تی سر چی بامو !؟

گب بزن بو گو مره جه تی دریا

جه سفید رود و شیطان کوه و درفک

بوگو مره جه ماسوله و قلعه رودخان

چره تی ایسم  ناره  د ابهت سابقه مانستان

کی یا وا بگم می دیله دردا

کی تی واسی من ای گیلان پورم جه غورصه

پورم جه درد و جه بی تابی

پورم جه ایجگره

-------------------------------------------

جه : دامون گیلک پور

جدول گیلکی(شماره2)

دوستان عزیز قبل از هر چیز ممنون که به ا وبلاگ سر بزه اید در مورد ا جدول خواستیم بگم کی از اونجایی کی امی لهجه و گویش در مناطق مختلف گیلان با هم کمی فرق کونه و امان گیلکی کلمه یانا با آهنگهای مختلفی ادا کونیم بنابراین اگه کمی و کاستی و یا ادا کردن بعضی از کلمهء یان کمی شیمی لهجه و و گویش امرا فرق کونه به خودتان بزرگواری ببخشید و در صورت امکان مره کامنت بنید و گوشزد بو کونید و طرز درست ادای کلمه یا عبارت مورد نظرا یاد آوری بو کونید که در ا صورت خیلی خوشحالا بم و قبلآ تشکر کونم.

ظمنآ من ا جدولا فقط برای کمک به یاد آوری و فراموش نوکودن بعضی از کلمات و عبارات گیلکی چاکودم و می قصد فقط کمک به بالا بردن آگاهی در امی فرهنگ و گویش گیلکی ایسه بنا براین اگه مشکلاتی دینیدی و اگه دینیدی کی ا جدول بصورت حر فه ای چاکوده نوبوسته باز هم به خودتان بزرگواری ببخشید.

موفق بیبید و سر فراز

دامون گیلک پور

افقی:

1-صورت پوته خوله یا سوراخ سوراخ دار- ایتا از کشوران همسایه

2-آبش مزهء کله پاچه ئ - ایدانه ام مزهء فوسنجان و میرزا قاسمیه ئ

3- خسیس - ایتا محله از توابع لولمان در کنار سفیدرود - جه ته دیل بیرون ایه

4-لوله کشی بدن - بج کی برسه د وقتشه - غذای پرنده از جمله قناری

5- کنایه به آدمی کی با حرص و ولع خو غذایا بو خوره - قبلآ بیشتر مردوم خوشان آب خوردن از اون بوجور آوردیدی - ظرفی گلی کی شراب اونی میان داشتیدی

6-شرق گیلانیان وابرسیدی کویا شوندریدی - منبع سنگ سفید و شور

7- ایتا دسته پرنده - منطقه ای خوش آب و هوا بین تهران و مازندران - از حروف الف بایه کی دوبار تکرار ببسته

8- ایتا از ماشینان کوچیک فرانسوی الاصل ایران میان -وقتی پار امرا بایه طرف مقابل سر و شکلا عوضا کونه - از شیرینی یان راحت خوردنی

9- یک زمانی بهترین و مرغوبترینش از کشاورزی گیلان به همه جا صادر بستی - من و تو - بعضی ار الاغان اتوئید - اون نییه

10- گاو جوان و نا بالغ کی هنوز احتیاج داره تا ترو خشک ببه - شهر میدانا گیدی

11- پلایا انی مرا دوکونیدی بشقاب میان - کول مرا با هم آیه - قسمتی از قایق یا کشتی که به اب تاودانییه

12- اصطلاحی کی برای کسی کی رزق وروزی بخانه آوره بکار بوریدی- انی کارخانه یان گیلان میان جه میان شوندریدی

13- اگه کی بی حوصله با کمال بی ادبی بگه کی بوگو - میمنت و مبارکی - گوما بوستن

14- دو چیز نییه - هر کسی مرا نشا بوستن

---------------------------------------------------

عمودی:

1- ایتا از پرنده یانی کی شمال میان شکار کونیدی - تانی موشکل ساز بیبی اگر .........

2- گریه - ایتا از جوستنی یان- وسیله ای برای جدا کودن ریز و دوروشت

3- ایجور تور ماهی گیره کی معمولآ رودخانه میان زیاد ایستفاده کونیدی - ایجور آش خوشمزه خصوصآ زمستان موقع - جه اوطرف اگه بخانی کسی بو کی وسیله ای خودش دوش نائی تا اون مرا خودش محصولات جه دهات ببره بازار بوفروشه

4- ایسم دیگه ئ ا درخت زبان گنجیشکه - بیجیر نییه - خیلی از عاشقان ا شبانا دوست داریدی

5- پوشت سر هم معمولآ بافتنی میان - تلو تلو خوردن - اونا معمولآ با سنگ پای قزوین محک زنیدی

6- خوردنیان شب یلدایا گیدی - ماهیانه پرداخت به

7- دیگ بزرگ مسی - نوک هر چیزی - ظرفی کی انی میان ماهی شور کونید

8- اوسه کودن - به کسی یا جائی بزه

9- تعلیم دهنده - مواظب بوبو جه تومان جین ویزه - بعضی یان ا مالا کی دینیدی خائید خودشانا خفا کونید

10- ایتا از شهر های مازندران - بجار میان بجار کاران جه دستش در عذابیدی - مواظب بیبید اجور سگ شومرا گاز نیگیره

11- اسمی برای خانومان - قسمتی از بج کی بعد از بج بینی خاک میانی بمانه - هوس کودن امی گویش میان

12- وسیله ای کی خانومانان برای نگهداشتن مو ازش ایستفاده کونیدی - گیاهی برای رنگ کودن - الکی و بیخودی

13- سرما و یخبندان سر صبح - قایقران - ایتا از دلایل سر سبزی امی گیلان

14- جه اوطرف بخانید ته و انتهای ایتا چیز - پرنده ای خوش صدا و خانگی

-----------------------------------------------------------------

جه : دامون گیلک پور

بوگو مره دو کلام (درد دیل - شعر گیلکی)

هم شهری , هم استانی , یا کی همزبان سلام

بگو مره , جه تی روزگار و احوال دو کلام

جه سفر به غربت و جه تنهایی و بی کس کار

جه دوری , جه قوم و خویش و برار خاخور و پئر و مار

دانم کی , تی دیل مئن خیلی گب داری

ان همه سال غربت مئن , دور جه وطن , چی حال داری

گب بزن , بوگو مره جه خودت , جه غربت و جه فرنگ

جه دیار زرق و برق و خوش آب و رنگ

بعضی مردوم گیدی , اویا خب و با صفایه

آب زمزم اویا شین , هر دردی ره دوایه

بعضی هم , خون بدیل داریدی و بد گیدی جه اویا

گیدی غربت مئن , بیچارگی زیاده و مردم نانیدی شرم و حیایا

بوگو اصلآ چره همه چی یا بنایی و بوشویی !؟

ان همه سال دوری یا تحمل بو کودی چوتویی !؟

چره ان همه سال گب نزئه ای !؟

همه جور سختی بیدئه ای وهیچ دم نزئه ای !؟

قصد نارم کی , نمک روی زخم ببم تره

دانم کی تی زندگی , خودش هیزار قصه داره

هر چند کی تی گبان خیلی طلایه

گفتنش تره سخت و تی جان ره بلایه

ولی با تمام ا اوصاف , تی دیلا صافا کون کی ایتا روز

او روزی کی دیر و زود داره , ولی ناره سوخت و سوز

ایوار د تانی , پرا گیری به آسمان

تا کی تی جا , د نبه خالی امی میان

---------------------------------------------------

جه دامون گیلک پور

گیله مرد (جه بزرگ علوی) قسمت پنجم

.......من ا تپانچهء ترا فادم.

گیله مرد د طاقت ناورد. " فاندی , دروغ گی ! چرا ولانی بو خوسم ؟ مرا عذاب داندری ! مسلمانان بدادم برسید!

از می جان چی خائی؟"

انی داد و بی داد به جایی نرسه ای , چونکی هر صدایی باد و بوران و طوفان صدا میانی گوما بوستی.

" داد نزن! نترس ! ترا فادم , ترا بگم اگه تی پا فارسه امنیهء فومن , تی فاتحهء باید بخوانی . مگه نیشتاوستی کی چند روز پیش ایتا اتوبوسا جاده میانی لختا کودیدی ؟

جه او موقع تا الان یک عالمه آدم بیگیفتیدی . منم مسلمانم , خدا و پیغمبرا باور دارم , خدایا خوش نایه کی .........."

گیله مرد آراما بوست . خیلی از امرا بیگیفتیدی!؟ خائید می جا سئوال و جواب بو کونید!؟

" چرا داد زنی ؟ ترا فادم ! اصلآ ترا فروشم . تپانچه تی شینه من اگه گزارش بو کونم کی تی خانه میانی پیدا بو کودم , دانی کی ترا در جا اعدام کونیدی , خودتا فروشم , پنجاه تومان کی ارزه ؟ تو خودت دانی و محمد ولی , آهان چی گی ؟ ارزش ناره ؟

تی پول خودت ورجا نها , یا کس دیگه ای فادائی ؟

گیله مرد آراما بوسته بو , د نلرزه ای , دست تاودا زیر پتو بقچه ای کی داشتی بازا کود پنجاه تومان اسکناس دو تومانی کی خیس بو بیگیفته بلوچ جلو.

"بیا بیگیر! "

د بلوچ نوبه بو کی بترسه .

" نه اتوئی نیبه , ویریزی و بپا ایسی , واگردی پولا نیهی تی جیب میان , من پولا جه تی جیب اوسانم , بعد تپانچهء نهم تی جیب میان , تی دستانا باید بو جور بیگیری , تکان بوخوری می توفنگ قنداق مرا زنم تی سر میان . بیدین همهء کلکانا خودم بلدم . تمام وقت می کیشیک موقع رو به دیوار ایسی و پوشت به من , تکان بو خوری ایتا فشنگ تی کمر میان خالی کونم , زمانی کی من بوشوم خودت دانی و وکیل باشی ."

گیله مرد خودش دستانا به دیوار تکیه بدا , گاهگداری باد ایتا بسته سیرا کی اویا آویزان بو تکان دایی و اونم گیله مرد دستا قلقلک دایی .

پیرهن کرباسی کی دو کوده بو خیس آب بو و به انی پوشت چسبستی . تپانچه انی جیب میانی سنگینی کودی . بعضی وقت هم خودش نفسا داشتی تا صدایانا بهتر بیشناوه. اون منتظر بو کی هر لحظه محمد ولی جه راه فارسه.

زمانی کی بلوچ داد بزه " آهای محمد ولی ! آهای محمد ولی! " ایتا نفس راحت بکشه , ان ایتا خبر خب بو انی ره. "آهای محمد ولی......." گیله مرد خو گوشا تیزا کود . به محض انکی از پلهء چوبی صدای پا بامو , باید مواظب ببه تا او موقع کی مآمور بلوچ خودش جایا محمد ولی امرا عوضا کوداندره , واگرده و جه او چند ثانیه ای کی اوشان کرا با همدیگه حرف زنیدی و متوجه نئیدی , ایستفاده بوکونه و هفت تیرا جه خودش جیب بیرون باوره و اوشان طرف شلیک بوکونه.

مثل انکی اینفر جه او بیجیر مآمور بلوچ جوابا بدا . ای کاش باران ایتا چند لحظه بند بایه , کاش باد اونهمه سر وصدا نوکونه , اونی زندگی , اونی همه چیز به او چند ثانیه بستگی داره , چند ثانیه هم شاید کمتر. اگه صر و صدا کمتر ببستبی اون تانستی با او گوشان تیزی کی داره بهتر بیشتاوه تا به موقع آماده ببه و به وقت تمام ا زجر و عذاب کشئن فیصله بده . او زمان شه خودش زاک ورجا , زاکا جه مارجان فاگیره و با او توفنگی کی از وکیل باشی فاگیره زنه به جنگل , اویا دانه کی باید چی بو کونه.

ادامه داره ...................

---------------------------------------

واگردان به گیلکی جه : دامون گیلک پور

شهریوری دیگر و جای خالی شاعر مردمی گیلان زمین شیون فومنی

ایتا دونیا مهر و صفا
گیلکان دیل گب بو امی شیون
رعیتان حالا جویا
خار چشم اربابان بو امی شیون
صدای گیله مرداکان
قدر دان زحمت گیل زناکان بو امی شیون
نوگفتی هرگز حرف ناحق
رفیق و یاور گیل زاکان بو امی شیون
بهار و سر سبزی گیلان
نغمهء بولبولان و عطر گولان بو امی شیون
پیله شاعری مردمی
اوخان همهء گیلانیان بو امی شیون
نیشه جه امی یاد هرگز
دریغ کی خیلی زود بوشو امی شیون
----------------------------------
دامون گیلک پور



** شهريورماه هرسال بهانه اي است تا يادي از شيون فومني به عنوان مردمي ترين شاعر گيلان زمين به عمل آيد.

شيون فومني (مير احمد سيد فخري نژاد) از شاعران محبوب و مشهور خطه ي شمال در سوم دي ماه 1325هجري شمسي در شهرستان فومن استان گيلان ديده به جهان گشود. او تحصيلات ابتدايي و سه ساله ي خود را در رشت سپري کرد و بعد از آن به کرمانشاه کوچ نمود و سه ساله دوم دبيرستان را تا اخذ ديپلم طبيعي در سال 1345 در آنجا گذراند. شيون در سال 1346 وارد سپاهي دانش درطارم زنجان شد و يکسال بعد به استخدام اداره آموزش و پرورش استان مازندران درآمد ودر سال 1348 وارد زندگي زناشويي شد در کوچي عهده دار مديريت و تدريس در يکي از مدارس فولادمحله ساري گشت . وي تا سال 1351 با تمام مشکلات دست و پنجه نرم کرد و عاشقانه به رسالت خود که همانا تعليم و تربيت بود پرداخت و پس از آن نيز درديگر نقاط گيلان به اين شغل شريف باز هم ادامه داد. او در سال 1374 مبتلا به بيماري نارسايي کليه شد و يک سال بعد براي درمان اين نارسايي به وسيله دياليز به تهران کوچ کرد و در همين سال با توجه به درد بيشمار موفق به اخذ فوق ديپلم (تجربي) از دانشگاه تربيت معلم گشت. به گزارش خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي، شيون فومني يکي از شاعران نيرومند زمان ما بود که وي را بايد شاعر دو زبانه ناميد. بطور کلي شاعران دو زبانه هم در عوام و مردم منطقه خود رسوخ مي کنند و هم در گستره ي ملي جايگاه ويژه مي يابند. شيون فومني به عنوان يکي از شاعران موفق دو زبانه در حوزه شعر محلي و بومي گيلکي را که داشت در محاق فراموشي قرار مي گرفت سينه به سينه تا آنسوي مرزهاي کشورمان اشاعه و ارائه نمود و جاودانه گشت و از سوي ديگر در حوزه شعر فارسي با انتشار مجموعه هاي شعر فارسي و ارائه قالبهاي معمول و مرسوم شعر فارسي از شاعران تأثير گذار و تواناي شعر معاصر بشمار مي رود. تحقيق و پژوهش در زمينه ي فرهنگ و ادب گيلان و ارائه مجموعه اشعار گيلکي در قالب غزليات، منظومه ها و دو بيتي هاي محلي است از جمله آثار قابل تأمل و ماندگار اوست. علاوه بر اينها، ترانه سرايي يکي از جنبه هاي ادبي و هنري شيون است که با مهارت، چيرگي و تسلط بر موسيقي، آواها و ملودي هاي محلي و فارسي از وي بعنوان موفق ترين شاعر ترانه سرا شناخت که در اين حوزه ترانه هاي متعددي از وي به وسيله خوانندگان نامور خوانده شده است. پرداختن به شعر فارسي از تبحر و قريحه ي سرشار شاعرانه ي شيون است که با انتشار مجموعه اشعار فارسي نشان داد از توانايي ها و برجستگي ادبي برخوردار است و از اين نظر گاه شيون، شعر و زبان شعري خود را محدود به يک زبان، لهجه و منطقه ننموده با بهره گيري از فرهنگ و زبان مادري خود در عرصه ي زبان و فرهنگ ملي که همانا شعر فارسي است پروازهاي ديدني يي داشته است. شيون در کنار شعر گيلکي و شعر فارسي فعاليتهاي پر دغدغه اي در ساير حوزه هاي ادبي داشته است از آن جمله: شعر و ادبيات کودکان، قصه، داستان کوتاه و فيلمنامه (سناريو) از ديگر آثار ارزشمند اوست که طبعاً برشي ديگر از توانايي هاي وي بشمار مي رود. شيون فومني در شعر فارسي در دو شيوه کلاسيک و نو اشعار ماندگاري را از خود به يادگار نهاده است. غزل هاي شيون، از جمله برجسته ترين غزل هاي معاصر شعر فارسي است که وي را در رديف ممتازترين شاعر غزلسرا در حوزه ي غزل امروز نئوکلاسيک قرارداده است. غزل هاي شيون، شيوه ي تخيل و مضمون پردازي شاعران سبک هندي، تشبيهات، استعارات، تصاوير و زبان امروزي همراه با تمثيل، ترکيب سازي، مضمون يا بي و پارادوکس هاي زيبايي را در خود دارد که البته همه اينها در کنار عناصر بومي و چه با اصطلاحات و ترکيبات زباني گيلک، همانند: اين سفر (اين دفعه)، وعده خلافي، خرسخواري، تن شده، چموش پا تاوه و ... به واقع ديده مي شود که کلمات را به راحتي دستکاري مي کند و با انها فضاي تخيلي مي سازد. در غزل هاي او حتي قافيه ها بسيار طبيعي و زيبا بجا مي نمايند. خود او مي گويد: وزن و قافيه و رديف اگر انديشيده آيد پوشال کم بهايي است که خار کني را به کار نمي رود. تشخيص زباني او مربوط به گزينش لطيف ترين واژه ها رايج است و ناخودآگاه از واژه هاي خشک و خشن پرهيز مي کند وي بلاغت را با تخيل و زيبايي در کنار هم نشانده است؛ به ويژه که سراسر اشعار و مجموعه هاي او هواي شمال را دارد و فضاي گيلان را مي توان در شعر او به وضوح مشاهده کرد. اين گونه بومگرايي که از عناصر سبکي اوست، يکي از محصولات نو گرايي نيمايي است که شاعر را با محيط خويش، پيوند مي دهد. در کنار غزل در حوزه اشعار کلاسيک، رباعي، دو بيتي، مثنوي، قصيده از جمله طبع آزمايي هاي شاعر بوده است که همواره با توجه به ظرفيت قالبها مشاهده توانمنديها وموفقيتهاي شيون هستيم. امّا اشعار نو و اشعار سپيد از پر دغدغه ترين لحظه هاي سرودن شاعر بوده است که چهره ديگر شاعر را در اين قالب به خوبي مي بينيم که چقدر از ظرفيتهاي بياني، زباني، عاطفي و ... شاعر را با خود به همراه داشته است که تا بدان پايه شاعري با آنهمه غزل هاي زيبا و دلنشين گرايش خاصي به سرودن اشعار سپيد نشان مي دهد. شيون فومني با عنوان مردمي ترين شاعر گيلان در اشعار گيلکي خود از حکايت هاي فولکوريک محلي سود بسيار برده است. زبان شعر گيلکي و بسيار ساده و روان است و اين همه مديون اصلاحات و کنايات آشناي بومي و افسانه ها و باورهاي محلي و تأثير محيط زيبايي گيلان و نيز تصويراوضاع معيشتي مردم آن سامان است، چنين است که مردم اين خطه خود را در شعر او مي يابند و با شعرش احساس پيوند و نزديکي مي کنند و از اين چشم انداز از وي مي توان بعنوان يگانه شاعر معاصر شعر گيلکي نام برد که شعرش داراي مخاطب است. قدرت در تکنيک روايت، از جمله ساختار روايت، پردازش شخصيت ها در توصيف و در زبان ، غافلگيري گروه پردازي، زبان سبک، واژگان، تصاوير و ... شعر او را در پردازش ها، غافگيري روايت، توصيفات، و زبان و ساختار روايت بسيار نيرومند نموده است. بطور کلي قدرت شعر محلي شيون در سه امر نهفته است: شيوه ي روايت، طنز و زبان پرداخته. در شعر شيون دو ويژگي ديده مي شود او شاعري است: طنز گو و جدي، امّا شيطنتي در بيان او نهفته است که هميشه حتي در اشعار جدي نيز او را شاد نشان مي دهد. اما در شعر محلي او طنز غالب است، چه به صورت مستقيم و چه به صورت غير مستقيم، يعني گاهي مستقيماً مورد شلاق طنز مي گيرد و گاهي خود را به جاي مورد مي گذارد و در معرض تاخت و تاز قرار مي دهد. ابزارهاي طنز شيون در روايت، عبارتند از: کنايه، ضرب المثل هاي عاميانه، شخصيت پردازي، توصيف، تشبيه و مقايسه، مناظره، نکته گيري و حاضر جوابي و محاوره گرايي. شيون با شناخت عميق و وسيع از مردم، فرهنگ و فولکولور گيلان تشخيص داد که اشعار گيلکي خود را در قالب نوار کاست صوتي با دکلمه و صداي خود ارائه دهد که در اين راه نوارهاي کاست گيلکي شيون با عنوان "گيله اوخان" زبانزد خاص و عام و مضامين سروده هاي گيلکي شيون تعيين کننده ي فضاها و قالبهاي ويژه آنهاست و از اين نظرگاه در شعر گيلکي شيون قالبهاي متنوع اعم از منظومه، غزل، دو بيتي، مثنوي، اشعار نو و آزاد وبه چشم مي خورد که دليل اين مدعا آثار به يادگار مانده شيون و چاپ و نشر آثار چاپ نشده شاعر به همت و کوشش فرزند شاعر حامد فومني است. شعر گيلگي با حضور شنيدن جان و طراوتي ديگر به خود گرفت و شيون با ارائه اشعار شيواي گيلکي در قالب نوار کاست صوتي تحول عظيمي در ادب گيلکي ايجاد نمود. در حال حاضر اشعار گيلکي شيون هم طراز و همپايه با شاهنامه حکيم فردوسي طوسي، ديوان حافظ و مثنوي مولانا در تمامي خانه هاي گيلان حضوري همه جانبه و چشمگير دارد. همچنين آثار فارسي شيون نيز عبارتند از: * پيش پاي برگ (برگزيده اشعار): اين مجموعه شعر برگرفته و برگزيده اشعار فارسي شاعر از قالب غزل، مثنوي، رباعي، دو بيتي، نو و سپيد از اواخر دهه چهل تا اوايل دهه هفتاد سالهاي شاعري شيون است. ناشر: شاعر، چاپ اول بهار 1374. * يک آسمان پرواز (برگزيده اشعار): اين مجموعه شعر برگرفته و برگزيده اشعار فارسي شاعر از قالب غزل، رباعي، دو بيتي، شعر نو، شعر سپيد از اواخر دهه چهل تا اوايل دهه هفتاد سالهاي شاعري شيون است. ناشر: شاعر، چاپ اول هار 1374. *از تو براي تو: اين مجموعه در برگيرنده ي غزل، رباعي، دو بيتي، مثنوي سروده ي شاعر است، به کوشش: حامد فومني. ناشر: خجسته، چاپ اول 1378. * رودخانه در بهار: اين مجموعه در برگيرنده ي اشعار سپيد شاعر همراه با مقدمه اي از شيون در باب ديدگاه وي از شعر و زبان شعري است، به کوشش: حامد فومني، ناشر: خجسته، چاپ اول 1378. * کوچه باغ حرف: اين مجموعه در برگيرنده ي کليه اشعار شاعر در قالب رباعي است که در يک کتاب گردآوري و تدوين شده است، به کوشش: حامد فومني. ناشر: هدايت، چاپ اول 1382. آخرين مجموعه شعر شيون فومني با نام خياله گرده گيج در اواسط ارديبهشت ماه هشتادوهفت پس ازتلاشهاي مستمر و دلسوزانه فرزند شيون - حامد فومني - توسط نشرثالث انتشار يافت. اين مجموعه دربرگيرنده اشعار گيلکي شيون است که در قالب شعر نو سروده شده است اين مجموعه 83 قطعه شعر سپيد گيلکي با برگردان به فارسي و مقدمه حامد فومني و دکتر احمد ابومحبوب را شامل مي شود از ويژگيهاي خاص اين اثر ترجمه واژگان گيلکي در پانوشت هر صفحه است واژگاني که بعضا در هيچ يک از فرهنگ واژگان منتشر شده گيلکي ديده نمي شود. شيون در سال 1376 هجري شمسي پس از سالها تدريس و تعليم و تربيت فرزندان اين خاک طربناک بازنشسته شد. او در شهريورماه 1377 پس از يک دوره بيماري مزمن کليوي و انجام پيوند کليه در يکي از بيمارستانهاي تهران روي از نقاب خاک کشيد. آرامگاهش در بقعه سليمانداراب رشت بنا به وصيتش در کنار سردار بزرگ ميرزا کوچک جنگلي است. او علاوه بر آثار ارزشمند و ماندگار چهار فرزند به نام هاي حامد – کاوه – دامون و آنک – دختر قصيده نذر – نيز به يادگار نهاد.

( بر گرفته از سایت گیل نیوز)

مشت علی (گیلکی شعر -درد دیل)

مشت علی خسته جه کار روزانه

جه بجار بیرون بامو , نهار واستی بوبسته روانه

بقچه یا کی ایتا ساده نان و پنیر بو

گوجه خیار و باقلا مازندرانی و تازه سیر بو

خو کش بزه و راه دکفت!

جه خستگی ایتا پیله درخت سایه جیر بکفت

بقچه یا بازا کوده شروع بوکود به خوردن

زیر لبی خودشا ناله و نفرین کودن

کی با ا سن و سال , تا کی واسی من بدوم ؟

ها روزانه کی زمین گیر ببم و بکفم

مشت علی نهارا بوخورده و انی چومان سنگین بوبو

زواله خاب وقت , ایتا پیچه شل بو بو

چوما خوشینا دوست و بوشو جه ا دونیا

پر بیگیفته میان هیزارتا رویا

خاب بیده کی واگردسته سالان خوش خوشی

جه دیهات , مردوم د نوکونیدی شهر طرف لشکر کشی

بیده کی مردوم واگردستاندرید کرور کرور جه شهر

جه فارسی گب زئن و ماشین و لباس شیک و پیک , د نیئه هیچ خبر

واگردسته بامو دیهات , هر کسی کی بو در بدر و آواره

کشاورزیا بیگیفتیدی جه سر , همگی دوباره

مشت علی بجار , ایمسال محصول بدا چند برابر

عطر تازه برنج , بپیچست همه جا سرتا سر

غضنفر و مشت رجب و قوربالی

آموندرید جه باغ و بجار با خوشحالی

وابرسه جه اوشان , بی معطلی!

خنده کونید؟ مگر شومان بدهکار نیئید به عطار و بقالی؟

بوگفتیدی اونا با خنده و خوشروئی

مشت علی , مگه از ایتا دونیای دیگر باموئی!؟

آ حرفان چیه !؟ عطار و بقال بدهکار کیه ؟

امی زندگی , کویا اونی کی تو فیکر کونی شبیه ؟

خاب اگر بیدئی خیر ببه!

زندگی د مگه جه ان وا بختر ببه ؟

نه گیرانی و نه کمبود و نه مشکل داریم

سر موقع هم امی بجار و باغا کاریم

***********

مشت علی خاب خوش میانی پر زئه ای

هر جا کی شوئی چیزای خب خب دئه ای

بوخوفت و غافل بو بو مشت علی جه کار و زندگی

تا کی بیجیر بوشو خورشید جه شرمندگی

شب دکفته و اهل و ایال همگی دیل واپس

سینه میانی تنگا گیفته بو اوشان نفس

واورس واورس مرا بوکودید مشت علیا پیدا

زیر ایتا درخت میان خاب و رویا

زنای انی شین , دوخاده انا جه خاب

مشت علی لانتی مانستن ,خودشا بدا پیچ و تاب

بوگفته کی چیه ؟ کیه ؟ چرا کونید انقدر سر و صدا !؟

خو چومانا دست فوسه و دور و برا خب بوکود نیگا

زیر لب بوگفته کی , دانستیم اشان همه خاب و خیاله

او زندگی رنگا دوباره دئن محاله

مرغ گوشت کی سگ دندان جیر مزه بوکود

بگازا گیفته همه یا , پیله و کوچیک ره رحم نوکود

---------------------------------------

جه : دامون گیلک پور

تی دیل اما دریایه (شعر گیلکی- درد دیل)

تو کی سر تی شین بو جوره

بو گو مرا کی جه او جور , گیلان اوضاع و احوال چوطوره؟

خبر داری جه قدیمی رود , سفیدرود !؟

دانی کی زمانه دست , انی مرا چی بوکود!؟

دانم کی , تونم جه ا اوضاع خسته ای

می مانستن , تو هم دست و پا بسته ای

فرق بین من و تو , دانی کی چیه ؟

تی دیل ایتا دریایه , می دیل اما ایتا پیچئه

تو درفکی و امی گیلان ره ایفتخار

من درفکم و گیلان ره چشم اینتظار

جه دامون گیلک پور

سفید رود

زای بوم , کی شوئیم کولی گیری

صبح زود ویریشتیم , تا یاد بیگیرم جه می برار , خمیر گیری

اگه خواستی کی جه فلانی بیشتر بیگیری

بایستی کی خمیرا چوطور آماده کودن قلق یاد بیگیری

خروس خوان کی نوبوسته ویریزی

سور و سات کی آماده بوبوست راه دکفی

اول از همه , حسن آشفروشی بازار روز میانی

ایتا کاسه آش قلمکار سر صبح زنی تی رگ میانی

کو سامان بهتره کی بیشیمی؟

دیروز محمد یخ فروش دکه , کولی زیاد باوردیدی

خولاصه جه سد سنگر و کونوسستان شروع کونی

تا کی بازقلعه و کیاسرا و سدهء ور زنی

جه چهارده و لولمان و رشت آباد رد کی بیبی

به شهید بهشتی و آستانه کورپی فاراسی

جفت جفت , اشکل کاس و سیاه کولی

بعضی وقتانم , ماهی سفید و دوروشت زرد پر گیریدی

تی سرا بدرد ناورم می جان برار جه پور گبی

خولاصه صفای دیگری داره سفید رود میان قرماق تاودی

اگر عمری باقی بمانه امره روزی روزگاری

دیلتنگه واگردستنم و دوباره شون کولی گیری

سفید رودا عوض نوکونم با همه ئ دونیا به هیچ قیمتی

رشت خیار و نان و پنیر و باقلا و تازه سیر

نهاری کی , سفید رود روبار کنار خوریدی

ارزش داره به تمام دونیا روباران میان , قارماق تاودی

--------------------------------------------

جه : دامون گیلک پور

گیله مرد (بزرگ علوی) قسمت چهارم

....... بعد من آیم بوجور تو بوشو کیشیک بده , چایی هم بو خور.
گیله مرد او اوتاق تاریک میان خودشه نیم تنیه آستین کوتایا بکند و اونی آبا فیچالست , ایتا دستم خودش پایانا بکشه . خودشه صورت آبا بیگیفت و فوکود زمین.
خو شلوارا بوجور بزه و خودش پایا کمی بمالست . ایتا پیچه اونا لرزا زه . خودشا ایتا تکان بدا ومآمور بلوچا زیر چشمی ایتا نیگا تاودا.
مآمور بلوچ خودشه توفنگا دو تا دستی بچسبسته بو و دم پنجره کرا افقا نیگا کودان دوبو. او تاریکی میان بجزء صدای باد و شرشر باران و بعضی وقت هم صدای مرغابی , صدای دیگه ای بگوش ناموئی.
بر عکس محمد ولی , مآمور بلوچ هیچ حرف نزئه ای. فقط اونه سایه بو کی سایهء خاکستری افق میان دائمآ در حرکت بو و نشان دائی کی هیچ راه فراری گیله مرد ره ننا . باد کومه یا تکان دائی و صدایی مثل صدای ایتا زن زائو ولانشتی کی گیله مرد بو خوسه . صدایی کی از جنگل آموئی , شبیه صدای نالهء صغرا بو , مثل زمانی کی ایتا تیر از کدخودا کومه جور, تولم میانی انی پهلویا سوراخا کود.
صغرا زاکا بنا بیجیر و شروع بو کود شیون کودن ...............
نخایی فرار بو کونی؟
نه.!
بی اختیار جواب بدا "نه" , ولی خودشه دست و پایا جما کود. اون تصمیم داشتی اشان مرا گب نزنه . چون کی انا بیشناوسته بو مآمور جماعتا مرا نباید زیاد حرف بزنه. اشان هر کلمه ای کی از تی دهان جا بیرون بایه بنفع خودشان ایستفاده کونیدی. موقع استنطاق باید ساکت بیبی. چرا بی خودی جواب بده . امنیه خاستی بدانه کی اون خواب یا کی بیداره , از اونه جواب ندئن متوجه ببست کی اون خوفته.
"بیدین چی گم!" صدای سرما خوردهء بلوچ نفیر باد میانی گوما بسته. طوفان کرا غو غا کودی , ولی اتاق میانی سوکوت وحشتناکی حکم فرما بو . گیله مردم خو نفسا جیگیفته بو.
"نترس!"
گیله مرد ولی ترسه ای . بخاطر انکی صدای بلوچ از زیر اونی ریش در آموئی و ان گیله مردا ترسانه ای.
"من خودم تی مانستن راه زن بوم."
بلوچ انا بوگفت و ساکتا بست. گیله مرد دیل بترکست , مثل انکی اشان بویی ببردیدی . "من تی مانستن راهزن بوم " دوروغ گه بی همه چیز , خایه می جا حرف فاکشه .
تاریکی بلوچا بی حوصله بو کوده بو . آهسته تر بوگفت :" امروز صبح کی کوروج گردستاندوبوم ."
یکهو جه تاریکی میانی صدای خش خش بامو , مثل اینکی اینفره دست بوخورده به توتونایی کی از سقف آویزان بو.
" تکان نوخور وگرنه زنم !" بلوچ صدا کاملآ جدی بو . گیله مرد تاریکی میان بیده کی امنیه اون طرف نیشانه بیگیفته.
"بینیشین!"
دهاتی بینیشته و گوش بدا تا با وجود صدای باد و باران , خب بیشناوه کی امنیه چی گه! بلوچ پچ پچ کودی.
"کوروج میانی- ایشناوی؟ وسط کوروج ایتا دسته برنج میانی ایتا تپانچه پیدا بو کودم . دانی کی کیشینه ؟ گزارش نوکودم . بخاطر انکی بوگفتم کی حیف و میل به. خودم مرا باوردم کی خودم فادم فرمانده یا . دانی کی حتمآ ترا اعدام کونیدی.
همه جا ساکته . اینگار د طوفان بند بامو.
"گوش کونی ؟ نترس من خودم رعیت بوم , دانم چی کشی , امان از خودمان اربابان خیلی سختی بکشه ائم , ولی بازم صد رحمت به ارباب و خان , امنیه از اوشان بدتره . من خودم یکمدت راهزن بوم , تی سر مو اندازه من آدم بوکوشتم , هانه واستی بوشوم امنیه ببستم تا از شر امنیه در امان ببم , از من نترس! خودایا خوش نایه تی مانستان جوان بی خودی اعدام ببه , بخاطر هیچ و پوچ , الان یک ماه کی از می زن و زای خبر نارم , اوشان ره خرجی روانا نوکودم . اگه اوشان واستی نو بوسته بو , الان ایا نئسابوم . خایی ا تپانچه یا ترا واگردانم؟"
گیله مرد بزور نفس کشه ای , اینگار ایتا چیز اونی گلویا بیگیفته بو , اونی دیل تراپ و تراپ زئه ای , اونی پیشانی رو عرق بزه بو به چی دوروشتی . از بلوچ خودش ورجا ایتا آدم مخوف تصور کودی و ازش ترسه ای . نانستی چی بو کونه . اونی دیل خاستی کی ویریزه و راحت تر نفس بکشه .
" تکان نو خور ! تپانچه می دست میان نها , هفت تیره , انی هر هفت تا فشنگم انی میانی نها , تیر اندازی ره حاضره , خایی تیر اندازی بوکونی فقط باید گلن گدنا فاکشی , من ا تپانچه یا ترا فادم."

ادامه داره.....

واگردان به گیلکی جه : دامون گیلک پور

سرزمین من

آفتاب بر سرزمین من نمی تابد

باران بر سرزمین من نمی بارد

آسمان آن تیره و تار است

رودهایش بی آب و خشک


در دشتهایش دیگر لاله نمی روید
در سرزمین من , دیگر درخت سرو قامت نمی بینی

خرمن گندمزارانش , دیگر طلایی نیست

گلها در آن پژ مرده اند

روشنایی را در سرزمین من , بدار می آویزندش

صدای پرنده ها در گلو بغض کرده است
در آنجا خنده بر لبان مردمش خشکیده است

دوستی در آن واژهای نا آشناستدر آنجا انسانیت را زیر پا له می کنند




اعتیاد و فقر و فحشاء و کودکان کار در آن بیداد می کند

عاشقی در آن جرمی بس بزرگ است

مادران سرزمین من سیاه پوشند همه
در سرزمین من , پروانه ها بگرد شمع خاموشند همه

آه ای سرزمین من , بر تو چه گذشته است

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --

آفتاب بر سرزمین من نمی تابد

باران بر سرزمین من نمی بارد

آسمان آن تیره وتار است

رودهایش بی آب وخشک

در دشتهایش دیگر لاله نمی روید

در سرزمین من , دیگر درخت سرو قامت نمی بینی

خرمن گندم زارانش , دیگرطلایی نیست

گلها در آن پژمرده اند

روشنایی را در سر زمین من , بدار می آویزندش

صدای پرنده ها در گلو بغض کرده است

در آنجا خنده بر لبان مردمش خشکیده است

دوستی در آن واژه ای نا آشناست

در آنجا انسانیت را زیر پا له می کنند

اعتیاد و فقر و فحشاء و کودکان کار , بیداد می کند

عاشقی در آن جرمی بزرگ است

مادران سرزمین من سیاه پوشند همه

در سرزمین من , پروانه ها بگرد شمع خاموشند همه

آه ای سرزمین من , بر تو چه گذشته است

دامون گیلک پور

هر روزتان نوروز نوروز تان پیروز

فرا رسیدن بهار و نوروز را به همه شما عزیزان تبریک عرض می کنم و امید وارم که در سال جدید به تمامی آرزوهای قلبی خود برسید.

گیله مرد (بزرگ علوی) قسمت سوم

...........خودشم دانستی کی بلاخره ایتا روز اونم هاتویی میره.

انی پئر و دو تا برار و اونی بعضی از قوم و خویشانم با تیر ها آدمان جه میان بوشوبید . او زمان کی خانان تهران باموئید و وکیل ببستید , اونم چاره ای ناشتی جزء انکی بوشوبی و امنیه ببستیبی. ولی هیچ اینتظار ناشتی کی جه خودش شهر و دیار دور ببه و جایی کی انقدر مرطوب وسرد بو روانه ببه.مآمور بلوچ اصلآ به گیله مرد توجه ای نوکودی اونی ره هیچ فرقی نوکودی کی گیله مرد فرار بو کونه یا نه . اونا بوگفته بید کی هر موقع خایه فرار بو کونه با ایتا تیر انی کارا تمام کونه , اونم جه خودش توفنگ اطمینان کامل داشتی.
مامور بلوچ تو فکر ان بو کی هر جور ببسته ایتا پول و پله ای جمعا کونه و جه ایا فرار بو کونه و دوباره واگرده او بیابان داغ میان , بلاخره بیابان اونقدر بزرگه کی هیچ امنیه ای نتانه اونا پیدا بوکونه.
هر کودام جه مآموران زمانی کی اینفر خانه یا وامختیدی , ایتا چیزی هم اشان گیر آمویی کی یواشکی تاوداییدی خودشان جیب .امروز صبح کی گیله مرده کومه میان , وکیل باشی چهار چشمی مواظب بو کی اون چیزی بجیب نزنه , خودش ولی هر چی خواستی بوکود. پنجاه تومان پولی کی جه گیله مرد جیب بیرون باورده بو , صورت جلسه بوکودیدی و خودشا واگردانئید. فقط تنها چیزی کی اون بتانست بدست باوره ایتا تپانچه بو . اونا کوروج میان برنجان لا پیدا بو کودو بو.ایدفعه ای ایتا فیکر به انه سر بزه او تپانچه کمه کم پنجاه تومان قیمت داشتی . شاید هم بیشتر , پاش برسه ایسائید کسانی کی حاضرید صد تومان هم بابتش فادید ,ایتالیایی.
انی فشنگ کمه .... الان کسی هم اسلحه نیهینه ا دهاتیان هم خودشان شینا تاودیدی دریا.
باد دست بردار نوبو , موشت موشت بارانا مآمور و زندانی گوش و چشم میان فوکودی . خاستی پتویی کی گیله مرد خودش دور واپخته بو بازا کونه و مآموران بارانیا خودش مرا بره.تا قهوه خانه ای کی بطرفش حرکت کوداندیبید , چند صد متری بیشتر نمانسته بو ولی تاریکی و باد و بوران میان اونی چراغ نفتی سو خیلی دور بنظر آمویی.
وقتی به قهوه خانه فارسئید محمد ولی قهوه چی جا وابرسه :"کته داری ؟"
قهوه چی -آهان داریمی.
محمد ولی - چایی چی ؟
ق - چایی هم داریم
م - چراغم داری ؟
ق - آهان ای دانه.
م - بو جور اتاقا زود خالی بو کون !
ق - بو جور اتاق میان توتون خشکا کودیم.
م - اونی کف کی خالیه؟
ق - آهان خالیه.
م - ا طرفان پست امنیه ناره؟
.ق - چره داره
م - کویا؟
ق - ایتا پیچه او طرف تر . شب ایسابید , ولی بوشوئیدی.
م - بیا امرا ببر بو جوری اتاق .
او اتاق رو به ایوان بازا بوستی . جه ایوان تانستی رو شنایی افقا بیدینی . ولی باران هنوز کرا بارستی. جه اتاقی کی اونی سقف جا برگ توتون و هیندوانه و و پیاز و سیر آویزان بو , بوی نم و رطوبت آمویی.
محمد ولی بگفت :"یا لا بو شو اتاق گوشه تکان بو خوردی ترا سوراخ سوراخا کونم " بعدآ واگردسته قهوه چیا بگفت :" اوطرف کی به بیرون راه ناره ؟"
قهوه چی کی گیله مرد صورتا نور کم رنگ چراغ سوتکا میان بیده بفهمسته کی اوضاع از چی قراره , در جواب بگفت :"راه ناره سرکار انم از اوشانه کی ماشینا لختا کوده ؟,
محمد ولی - بو شو تی کار دونبال , مردیکه , بی شرف , بو جورا نیگاه بو کونی تمام تی بساطا بهم زنم . تو خودت جه ان بد تری.
بعد واگردسته مآموره بلوچا بگفت :" خان , ایا بئس من شم بیجیر کیشیک دهم بعد من آیم بو جور تو بوشو کیشیک بده , چایی هم بو خور ."

ادامه داره ..........

برگردان به گیلکی جه دامون گیلک پور

فلاکت(درد دیل - شعر )

اثری نیدینی از کسی , کی ببه دیل زنده
جایی کی یکعده هیچ خدایی ره نئیدی بنده
جه در و دیوار غم واره , هیچ معنی نده خنده
نه فکر کودن تانی , نه شاعر تانی بیبی , نه کی نویسنده
هر کی ایجور دیگه فکر بو کونه , زندان میانی در بنده
روز روشن , دروغ بخوردت دهیدی , بجای حرف صاف و پوستکنده
خفقانه همه جا , نه به مورده رحم کونیدی نه به آدم زنده
روز وشب بجان مردم دریدی , مثل ایتا گرگ درنده
حقوق بگیر جماعت , آخر ماه اهل و اعیال ورجه شرمنده
جنگلانا ریشهء تیشه زنیدی , تا جه میان ببرید نثل هر چی جنبنده
اونی کی با هیزار بدبختی تحصیل بو کوده , آخرش ببسته راننده
عوضش یک مشت بی سواد , با مدرک جعلی ایسید مردم ره نماینده
قانونم کی تو سری زدن و زور گفتن به زن جماعتا پایبنده
از بس خرابی ببار باوردیدی , آبادا نشا کودن تا هفت نثل آینده
تا صبح اگر جه گول خیر اشان بگم باز کم بگفتم بنده
فقط کسی تانه بگه مرا کی , ا مملکت میانی قیمت ایتا انسان چنده!؟

زبان مادری

به بهانه 21 فوریه (3 اسفند) روز جهانی زبان مادری

--------------------------------------------
من امروز فریاد زنم تا همهء دونیا بدانه *
کی امان گیلکیم و گیلکی امی زبانه

بجار و بجارکاری و مرغ کیشکانا فورادن به لانه *
امی خاطرات خیلی از روزان و شبانه

تا کی دونیا دونیایه امرا به یاد بمانه *
اونی کی کوچیکه یا پیلیه یا کی جوانه

گیلکی زبانه امی پئران و امی مارانه *
گیلکی خون مانستان امی رگ میانی روانه
-----------------------------------

به بهانهء روز زبان مادری چند خطی نویسم تا منم بنوبهء خودم می زبان مادری ره کاری بوکوده بیم.
ها سا کی دونیا در فیکر زبان مادریه چی خوبه کی امانم جه ا قافله عقب نمانیم.
امی زبان گر چی کوتایه جه گفتن خیلی گبان , اما جه خاطر نبریم کی امی زبان مادری ره باید کی به آب و آتش بزنیم تا کی جه دست ندیم امی هویتا کی زبان گیلکی هم جرءی از اونه.
گیلکی و گیلک , تاریخ بزرگی داره کی جه گذشته تا به الان مطالب زیادی در موردش قلم بوخورده. اما او چیزی کی خیلی مهمه انه کی , امان برای ساختار هر چی بهتره امی فرهنگ و زبان کی تقریبآ جه میان شوندره , باید تلاشی مضاعف بو کونیم . برای انکی بتانیم امی زبانا حفظ بوکونیم, ایتا از راه حلان انه کی بتایم گیلکی نیویشتن و خواندن و گب زئنا تقویت بوکونیم و بهش بهای بیشتری بدیم.
اونم زمانی میسر به کی , امی جامعه گیلک زبان میانی برنامه ریزی درستی ببه کی امی جاغلان بتانید توسط مدارسی کی گیلکی تدریس کونیدی , دانش آموخته بیبید و ا مدرسه یان میانی گیلکی گب بزنید و گیلکی بخوانید و بینیویسید , البته در کنار ان باز نیویسی و به تصویر کشیدنه فرهنگ گیلکی هم خودش نقش بسزایی ایفا کونه.در هر صورت امید وارم کی بتانیم به آرزوی قلبی خودمان برسیم کی هر خانه ای درا کی واکودی با زبان گیلکی جه امان استقبال ببه تا کی هیچوقت امی زبان گیلکیا جه دست ندیم و امی فرهنگ گیلکیا بست و گسترش بدیم.
پاینده بیبید و گیلک زبان

ویریز گیلک (شعر - درد دیل)

سر حرف کی ببه , امان همه جه نثل میرزائیم

گیلانی و گیلان ره , خانه برپاییم

جه کاسپین و نهضت جنگل گب زنیم

تاریخ هزار سالهء گیل و دیلم جا دم زنیم

چند سالیه کی صدایی جه گیلک در نایه

گیلانی جماعت , صحنه سیاست میان کم پیدایه!

جه هر کی ایشناوی , جه گیلک روشنفکری و فرهنگ گب زنه

خود گیلک ولی بروی خودش ناوره , خوره هیچ ننه

نیگا بوکون بیدین چی ببسته امی حال و روز

کی امی دست و پا دوستهء , امی دهان دوخت و دوز

امی گوذشته هر چی بو خوره قابل احترام

الان چره گیلک , جه خودش حق و حقوق نیگه دو کلام!؟

نیشتن و نیگاه کودن نوکنه دردیا دوا

فریاد وا کودن و موشتانا وا فادان هوا

ان همه سال تحمل بست نیه!؟

هیچ وابرسیدی کی مسئولیت ان همه گیرفتاری با کیه؟

فقر و فلاکت و اعتیاد و بیکاری

تا کی باید اشانا بدیم سواری!؟

وریز گیلک , وریز جه خواب غفلت

بازین امی نثل آینده , امرا کونه ملامت

ولان جه ان ویشتر اشان گردن کلفت ببه

چره من و تو زحمت بکشیم , آخرش نسیب یک مشت مفت خور ببه!؟

تی هویت انسانیا داد بزن با ایفتخار

تا کی ببه زمستان تره ایوارده بهار

منطق و گب اشان شینا نوکون تو باور

ا نکبتیا دورا کون جه تی ور

خودت سوار تی اسب مراد بوبو

تی سرنوشت ره بی تفاوت نوبو

تا کی خایی گوشنه بوخوسی و شکر بیگی!؟

جه الان باید کی بفکر ایتا آینده بهتر بیبی

بوجور بیگیر تی موشتا و بجنگ با هر چی جهل و خرافه

بدا ایوارده جه گیلان روشنا یی به همه جا بتابه

جه دامون گیلک پور

مستند زیبای گیلان

تصاویری زیبا از گیلان مان , با صدای دلنواز و آرامش بخش , بهرام دوبلور باسابقه و قدیمی صدای ایران.

از سایت گیل نیوز

گیله مرد(بزرگ علوی) قسمت دوم

.....گیله مرد فقط فکر راه فرار بو.
اگه ایتا جه ا اسلحه یان کی وکیل باشی دست میان نهابو , اون بداشتیبی,هچوقت نتانستیدی اونا بیگیرید. اگه توفنگ بداشتیبی,کسی اصلآ اونا زراعت سر نیدئه ای تا کی ماموران مفتی باموبید و اونا دستگیر بو کودیبید. عجب توفنگانی داریدی!اگه جه ا توفنگان صد تا آگل آدم نفران دست بمانستیبی ,هیچکس جورعت نو کودی خو پایا جنگل بنه. اگه جه ا توفنگان بداشتیبی اصلآ خیلی چیزان ,امروز مانستن نوبو. اگه او روز توفنگ بداشتیبی , الان صغرا زنده بو و بخاطر خو شیر خوره زای مجبور نو بو بجار بشه تا آگل لولمانی زخم زبان بیشنوه کی اونا گفتی :"تو مرد نیئی , تو تی زاک ماری."
اگه صد تا جه ا توفنگان اونی دست و آگل لولمانی دست بمانستیبی , د هیچکس نامی جه بهره مالکانه نوبوردی . اصلآ توفنگ چیه؟ ایتا چوب کت و کولفت انی دست باموبی , ا وکیل باشی شیره ای سر ایتا بلایی آوردی کی دیگران ره درس عبرت ببه.
کاش باران بند باموبی تا اون بتانستیبی ایتا چوب پیدا بو کونه. بعدآ خودشا زمین تاوادایی , با ایتا جست ویریشتی و ایتا چشم بهم زئن میان چنان ضربه ای به اونی سر نیزه زئه ای تا توفنگ جه دست محمد ولی بکفه ... بلایی انی سر آوردی کی.....ولی مامور دومی دو سه قدم جلو تر شونده بو! اینگار اون ایتا مشکل بزرگی بو ا نقشه اجرا میانی. اونا نشناختی هنوز اونی قیافهء نیده بو, اصلآ اونی مرا ایتا کلمه حرف هم نزه بو.
کشتن آدمی کی نه اونا بیده بو نه اونا شناختی کار آسانی نوبو. آخ ,اگه صغرا قاتل انی گیر باموبی , دانستی اونی مرا چی بو کونه. خو دندان مرا اونی حولقوما جاوستی. خو ناخون مرا اونی چیشمانا بیرون آوردی.....گیله مردا لرزا زه نیگا بوکود . بیده محمد ولی انی کنار راه شوندره و جه اونی سر نیزه آب چکه کونه. جه جنگل صدای ناله ایتا زنای کی غش بوکوده بو و جیغ زئه ای , آمویی . بخاطر خودش زای امروز گیر دکفته بو.
مسئله ان بو کی اشان تا چی حد جه انی اوضاع خبر داریدی . تا کویا جه اون دانیدی؟ محمد ولی بوگفته بو:"خان نایب بوگفته کی ایتا سر بیا فومن دوباره بوشو. خائید بدانید کی جه آگل خبر داری یا نه ؟" اشانه حرفا اطمینان نشا کودن و آگل تا دقیقهء آخر گفتی : "نوشو , و انگرد , زراعت سر نوشو!" پس خودشه زاکا چی بوکونه ؟ اونا کیا فاده ؟ اگه زای پا وسط نوبو,اصلآ کسی نتانستی اونا پیدا بوکونه . بعدآچی آسان تانستی صغرا انتقاما فاگیره . جه پس صد تا اشان مانستان بر آمویی . ولی آگل لولمانی ایتا چیز دیگری بو. خو چیشمانا فوچه ای تیر خالی کودی . مخصوصآ بعد انکی انی دختر بمرده , خیلی بی رحم ببسته بو . مثل آب خوردن بو تانستی آدم بوکوشه. آگل تانستی جه پوشت سر ایتا تیر مرا او مامور دومی کی دو سه قدمی جلوتر شوندوبو کلکا بکنه , ولی ا کار جه گیله مرد بر نامویی .اون نتانستی. محمد ولیا بیده بو . اونا شناختی , بیشناوسته بو کی ایتا روز اونی کومه بامو و بوگفته بو " اگه فورآ خان نائب ورجا نشه انی زاک گلویا زنه سر نیزه سر خودش امرا بوره تا گیله مرد بشه خو زاک دونبال." انا مارجانا بوگفته بو.
مامور دوم اشانه پیشاپیش حرکت کودی . جه اوشان بیشتر جه سه قدم فاصله داشتی . اونم فکرخودش بدبختیان بو. اونا جه خاش باورده بید. بی خبر جه همه جا بامو بو گیلان. ا ولایت برنج انا نساختی. همیشه ایسهال داشتی , انا سرد بو. باران و رطوبت اونا بی حالا کوده بو. دو تا پتو مرا بازم شبان یخ کودی. روزای اول هر چی کم داشتی جه گیلکان کومه جما کودی . آب خوردن مانستئن اوشان رو ایسم نائی . " اشانا گیلکان قبل ورود نیروهای دولتی جه ملاکان خانه دوزدی بو کودیدی." ولی بدبختی ان بو کی کومه یان میان هیچ چی ننا بو. تمام ا کومه یان میانی ایتا تیکه شیشه پیدا نوکود تا خودش ریشا اون مرا بتاشه تا چی برسه به آینه . مامور بلوچ ا زندگی طعم بیچیشته بو. به تکرار خودشان زندگیا غارت بو کوده بید. اویا اوشان ولایت میانی خان آدم نفران مثل مور و ملخ فوبوستید اوشان دهات میان ,جه گاو و گوسفند و مرغ و جوجه و تخم مرغ ,خلاصه همه چیزا غارت کودید. به زاک و پیر زنم رحم نوکودید . یکی دو بار هم کی مردم خیلی بیچاره ببسته بید خودشان کدخدایا روانه کودید تا جه همسایه خان جا کمک فاگیرید . اتویی بو کی ایتا دهات بتصرف ایتا خان در آمویی. ان قصه ای بو کی مامور بلوچ جه خودش پئر بیشناوسته بو. خودش هیچوقت رعیتی نوکوده بو.اون تا جایی کی اونا یاد دوبو همیشه توفنگ دار و مزدور خان بو . ولی وقتی کوجدانه بو مزه غارت و بی خانمانیا بیچیشته بو. مامور بلوچ وقتی فیکر کودی کی الان خودش مامور دولته وحشت کودی , بخاطر انکی دانستی در مدت توفنگ داریش چند تا امنیه و سر باز کوشته ببسته بید. خودش گفتی:" به اندازهء خودش موهای سر ."
اونی ره زندگی بدون توفنگ معنی ناشتی . اون توفنگ مرا بدونیا بامو توفنگ مرا زندگی کوداندره توفنگ مرا هم میره , اونه ره آدم کوشی مثل آب خوردن بو,تنها وقتی کی جه آدم کوشی متآثر ببسته , زمانی بو کی اسب مرا , ایتا سربازا کی با شتر فرار کودان دوبو,بیابان میان دنبال کوده . شتر طاقت ناورد و بوخوفت , سر باز خودش توفنگا تاوادا زمین و بوشو پوشت شتر قایما بوست , بلوچ چند تا تیر خالی بوکود و بو شو جلو اونه پهلو . اونی توفنگا اوساده و خاستی اونه سرا کی جه پوشت شتر معلوم بو , نیشانه بیگیره کی سر باز فریاد بزه :"امان برار مرا نوکوش ." بلوچ بوگفت :" پس تی مرا چی بو کونم ؟ اگه ترا نوکوشم جه بی آبی میری ! "
بعدآخودش ورجا کمی فیکر بو کود و بوگفت:" ایتا گلوله هم خودش ره ایتا گلوله ی ." شتر افسارا بیگیفت و راه دکفت تا واگرده ."ایتا میدان اوطرف تر, ایتا چشمه نها . بو شو خودتا فارسان اویا." صد قدمی شترا یدک بکشه و بعد خاستی شترا ولا کونه کی بشه ,چون کی بدردش نوخوردی . بیده کی نیبه هم شترا هم سربازا بحال خوشان ولا کونه و بشه , واگردست و با ایتا تیر سربازا جه پا در باورد.
ان تنها قتلی بو کی بعضی وقتان اونا ناراحتا کونه . خودشم دانستی کی بلاخره ایتا روز اونم هاتویی میره .

ادامه داره ....................

برگردان به گیلکی جه: دامون گیلک پور

جدول گیلکی

افقی

1-خرمای گیلان - جه کنارش اتویی گذرید
2-هر گردی گیدی ان نیئه
3-ایتا موضوعه درازه دئن - بهتر از ان نیبه
4-بپا تی گلویا نیگیره - گیلان زحمت کشان کار
5-بشر ناتمام - جه بازیانی ایسه کی روی کاغذ کونیدی
6-ایتایا دوتا دینه - تازه مرا با هم آیه
7-لوله کشی بدن - جه او طرف گوما بوستیه
- انه تازه و ترا باقلا و نان و پنیر و خیار امرا خوردن داره
8-سوزش - اون مرا حصیر بافیدی- کوجدانه صندلی
9- بیلی کی کشاورزان برای مرز چاکودن ایستفاده کونید -
لنگر کشتی گیدی
10-می جانا تره فدا کونم - بازار مج خودش دوش رو نهه البته درهم و بر هم

*********************************************************************
عمودی
1-بجارا زنیدی - جه او طرف نام ایتا روستای اطراف فومن
2-دو تا چیز میانی - ماهی فروشان راسته کاس و سیاهش فراوانه
3-پلا کباب مزه - جور نییه
4-ماهی سفید اتویی اش مزه داره - زیاد نییه
5-پوشت سر لاب کونه - بجار کاران تا زانو شید اون میانی
6-بعضی از آدمان اونا باور داریدی و ازش ترسیدی - اویا نییه
7-تاریک و شهرستانشا امان گیلان میان داریم - از نهاد آدم دیل تنگ در آیه
8-راهی کی به اتمام نرسه - قدیم روبار تان شستیدی - انی رشتی معروفه
9-مرداب کوچک کی پر قو انی زینته - کاری کونم .......
10-کوجدانه رودخانه یا جویبار - جه اوطرف ایتا پرنده ایسم ایسه کی کمی کرم رنگ و انی نوک هم دراز
11-شلوار دم پا - کوجدانه حیوان کی ساحل میان زیاد پیدا به

جه دامون گیلک پور

گیله مرد (بزرگ علوی)

باد توندی در حال وزیدن بو. چنگ زئه ای زمین خواستی از جا بکنه . پیله درختان بجان یکدیگر دکفتبید . جه جنگل میان زجهء ایتا زنای آمویی کی کرا زجر کشئن دوبو .صدای باد ترانه خاموشا افسار گسیخته بو کوده بو . شرشر باران آسمان تیره و تارا به زمین گیل آلود دختی . تمام نهران طغیان بوکوده و آب جه هر طرف را دکفته بو .
دوتا مآمور توفنگ بدست گیله مردا فومن برداندیبید. ایتا پتوی خاکستری رنگ خو گردنا واپخته بو و ایتا بقچه کی جه اونی پوشت آویزان بو بدست داشتی . بی اعتنا به باد و بوران و مآمور و جنگل و درختان تهدید کوننده و توفنگ و مرگ , خو لخت پایان به آب زئه ای و قدمان کوتاه و آرام اوسادی .
اونی بازوی چپ آویزان بو , اینگار کی سنگینی کودی . زیر چشمی مآموریا کی اونی کنار راه شوئی و سر نیزه ای کی ایتا کف دست قد جه اونه آرنج راست دست جا فاصله داشتی و جه اون چکه چکه آب فوبستی , نیگا کودی .اونی نیم تنه آستین کوتاه بو و آبی کی جه پتو بیرون آموئی , راحت اونی میانی فرو شوئی .گیله مرد هر چند وقت یکبار پتویا ولا کودی و خو بقچه یا فادایی اویتا دست و خو آستین آبا خالی کودی و ایتا دستی هم خودشا رویا فاکشه ای , اینگار کی وضو بیگیفته بو قطرات آبا جه خودش صورت پاکا کودی . فقط او زمان کی عابری با فانوس کم نور جه انی ور رد ا بوستی اونی صورت پهن و استخوانی و چشمان سیفید و دورشت و دوماغ بشکسته یا روشنا کودی و تو تانستی ترسیا کی اونی صورت میان نیشته بو یا بیدینی.
وکیل باشی کی مآمور اولی نام بو جه زندانی دیل پوری داشتی . انا راحت ننایی . همش اونا حرفهای نیش دار زئه ای . فحش و ناسزا گفتی و تمام ا موشکلات راه به ا درازی و باران و تاریکی و و سرمای پائیزا جه چشم گیله مرد دئه ای.
"ماجراجو , بیگانه پرست . تو د چی خواستی بو کونی؟ شولوغ خواستی بو کونی! خیال کونی مملکت صاحب ناره ......."
"بیگانه پرست و ماجراجویا "محمد علی جه فرمانده یاد بیگیفته بو و فرمانده هم جه رادیو و مطبوعات ملی جا.
"شیش ماهه کی دولت داد زنه کی , باییید ارباب حقا فادید , مگه کسی گوش کونه , به مفت خوری عادت بو کودید. او ممه ی لو لو ببرده . بو گوذشت هرج و مرج دوران . پس مالک جه کویا باوره زندگی بو کونه؟مالیاتا جه کویا باوره فاده ؟ اگه دولت بدون پول ببه , پس امی تکلیف چی وا ببه؟ هاتویی بو کودید پارسال امی حقوقا چهار ماه عقب تاوادائید. اما الان د دولت زور داره. بلشویک بازی تمام بوست.
الان یک ماه کی آیم قهوه خانه . جه آبادی به او آبادی شم :گم بابا بائید ارباب حقا فادید. دولت اعلانیهء باوردم , بچسبانم , اشان ره بخواندم کی اگه رعیت بخایه مالک سهما فانده "به سر کار ...فرمانده پادگان .......مراجعه بوکونه تا امنیه تمام بهره مالکانه اوشان شینه وصول بو کونه" اشانا بو گفتم کی سر کار فرمانده پادگان کیه , اشان گوش میان فرو بو کودم کی من اونی همه کاره یم . اشانا حالی بوکودم کی وصول و ایصال یعنی چی . مگر بیشناوستیدی؟
آخه گیید مالک زمین فاده , بذر فاده , مخارج آبیاریا هم فاده آخر سر هم ندانه کی چیزی بهش رسه یا نه!؟ فاندائید کی فاندائید , الان هم دولت پور زور ببسته , دو برابر فاگیره .امان کی ائیساییم .گردن کلفت تر هم کی ببستیم . لباس آمریکایی , پالتوی آمریکایی , کامیون آمریکایی , همه چی داریم . مگر کسی حرف گوش کودی؟ سهم مالک چیه؟ ایتا نعلبکی چایی هم جه امان دریغ کودید. الان...... الان......
بعدآ قهقه زئه ی و گفتی :" الان د شیمی خدمت رسید . بوگو بیدینم تو چی کاره بی ؟ لاور بی ؟ (لاور بمعنی دلاورو بی باک)سواد داری ...؟"
گیله مرد گوش به حرفان ندایی و اصلا جوابم ندایی. جه تولم تا ایا چهار ساعت بو کی توی راه ایسابید و تمام ا مدت محمد ولی دست بردار نوبو . تهدید کودی , زخم زبان زئه ی , خو کهنه حسابا پاکا کودی . گیله مرد فقط فکر راه فرار بو .

ادامه داره .......................

برگردان به گیلکی جه : دامون گیلک پور

هیجرت(شعر درد دیل)

هیجرت

او زمان کی آسمان پور جه غبار بو
همه جا مره دلگیر و تاریک و تار بو

منم پرا گیفتم و هیجرت بو کودم
به ایجبار, ترک دوست و آشنا و دیار بو کودم

گر چی , دیل کندن جه اویا مره آسان نوبو
می چمدان میانی , اون همه خاطره ره جا نو بو

چاره اما چی بو؟
اویا د جای نفس کشئن نو بو

شبی نو بو کی , کابوسی نامو بی تی سوراغ
خانه ای ننابو کی , نوبوستبی خاموش انی چراغ

ایتا موشت زحمت کشئید و چاکودید
ایتا جرگه جه همه جا بی خبر اونا خوردید

جه ان همه گرفتاری و موشکلات کی بیدئم
راه چاره ای بجرء هیجرت و پرا گیفتنا نیدئم

به امید انکی ایتا روز واگردم دوباره
روزی کی , جه آسمان همه ره زندگی و شادی بباره

جه دامون گیلاک پور